Modelator: TEKTONIKA HISTORII w Instytucie Sztuki Wyspa

Jak i kiedy wpływ historii może stać się namacalny? Na jakich intencjach i polityzacjach wizerunku opierają się sposoby radzenia sobie z przeszłością?

„Tektonika Historii” jest podlegającą modyfikacjom wędrowną wystawą, zainicjowaną i zrealizowaną przez Andreę Domesle i Martina Krenna, która w Instytucie Sztuki Wyspa powstaje we współpracy z Anetą Szyłak. Wystawa stara się przedstawić historyczne ślady lat 30. i 40. XX wieku i skłonić do krytycznej refleksji nad okresem nazizmu. Obraz przeszłości podlega zniekształceniu pod wpływem czasu oraz indywidualnych wizji historii. Wystawa pokazuje, jak fotografia i film - oscylujące między konstrukcją a przedstawieniem historii - są w stanie doprowadzić do odnalezienia w niej prawdy. Pozwalają także formować wyobrażenie historii, nie zawsze zgodne z jej powszechną wizją.

Joachim Seinfeld Wenn Deutsche lustig sind / When Germans are Merry/ Kiedy Niemcy się radują

„Tektonika Historii” pokazuje dzieła sztuki współczesnej – fotografie, film, video. Powtarzając za Aleidą i Janem Assmannem, dokumentalna fotografia i film stanowią rolę magazynu naszej pamięci kulturowej. Od lat 30. XX wieku obserwuje się wzrost popularności filmu i fotografii ze względu na osiągnięcia technologiczne, które pozwoliły na praktyczne ich wykorzystanie. Wizerunek historii w pamięci tych, którzy urodzili się za późno aby jej doświadczyć, oparty jest tylko na iluzorycznie autentycznych źródłach. Iluzorycznie autentycznych, gdyż znajdujących się pod znacznym wpływem autora, a więc pozbawionych obiektywizmu. Nierzadko „dowodem wizualnym” historii w książkach szkolnych, programach telewizyjnych, muzeach historycznych, czy magazynach stają się zdjęcia propagandowe, wykonane przez oprawców, bez podania ich pochodzenia, a także bez podjęcia potrzebnej dyskusji nad ich źródłem.

Grzegorz Klaman Memory Monument 1999, installation, model, video
W opozycji do bezkrytycznego przyjmowania historii została podjęta próba zrozumienia oryginalnych dokumentów, jako narzędzi umożliwiających konstruowania przeszłości. W tym celu artyści odwołują się z jednej strony do historycznej faktografii a z drugiej do mediów takich jak fotografia, video, filmy oraz sposobów komunikowania specyficznych dla każdego z nich. Takie podejście może być oparte albo na historycznych dokumentach, albo na oryginalnych miejscach, które odwiedzamy i gdzie punkt widzenia komunikowany przez różne media podlega analizie. Mechanizmy kontroli i punkty widzenia oryginalnych dokumentów stają się widoczne. Konfrontując je z innym znaczeniem w ramach tego samego medium, artyści rozciągają i regulują pamięć kultury. „Tektonika Historii” stara się wskazać przy jak można ten cel osiągnąć przy użyciu różnych narzędzi, metod i stylistyk.

Hans-Werner Kroesinger Eichmann, fot. David Baltzer
Wystawa patrzy na historię z innego punktu widzenia, co ma na celu skłonić do myślenia o nazistowskiej propagandzie w jej złożonym wymiarze: zwrócić uwagę na ślady owej propagandy w dzisiejszych czasach, na przykład w filmach, telewizji, a nawet w działaniach niektórych partii politycznych. „Tektonika Historii” nie tylko mówi o mechanizmach kontroli ale zwraca uwagę na subiektywizm historycznych dokumentów. Ma także na celu sprowokować krytyczne rozumienie dzisiejszych relacji socjo-politycznych jako wpływu historii na współczesność.

Instytut Sztuki Wyspa zainteresowany jest zagadnieniami pamięci, historii i ich medializacją, co znalazło wyraz w wystawach „Strażnicy Doków” czy „Patriotyzm Jutra”. Z tego też względu gości wystawę „Tektonika Historii”, która została po raz pierwszy pokazana w Forum Stadtpark Graz, skupiając się głównie na historii Niemiec i Austrii. Zaplanowana jako wystawa objazdowa, nabiera nowego znaczenia w każdym z poszczególnych miejsc prezentowania. Miejsce i jego historia narzuca wystawie w naturalny sposób swoją specyfikę, zmusza do rozpatrzenia lokalnego i regionalnego punktu widzenia. Współpraca z polską kuratorką wpłynęła na ostateczny kształt wystawy i listę artystów. Następna stacja wystawy w Berlinie zyska kolejny lokalny wymiar. Jej kolejne edycje udokumentuje wspólna książka, która stanowić będzie summę lokalnych sposobów patrzenia na to ważne kulturowe zagadnienie jakim jest obrazowanie historii oraz wpływ mediów na jej interpretację.

Wystawie towarzyszą dyskusja panelowa i wykład.

Maciej Toporowicz Still from Obsession

W wystawie udział biorą:
Klub Zwei (Simone Bader & Jo Schmeiser) Grzegorz Klaman Zdena Kolečková Anna
Konik Anna Kowalska Martin Krenn Susanne Kriemann Hans-Werner Kroesinger
Robert Kuśmirowski Pia Lanzinger Lisl Ponger Joachim Seinfeld Tim
Sharp Michaela Thelenová Maciej Toporowicz Arye Wachsmuth Peter Weibel Piotr
Uklański Artur Żmijewski

17 marzec – g. 19.00 wernisaż

24 marzec g. 13.00 - panel dyskusyjny zorganizowany przez Naukowe Koło Filozoficzno-Artystyczne przy wsparciu Uniwersytetu Gdańskiego w tym Instytutu Filozofii i Socjologii i Dziennikarstwa. W dyskusji udział wezmą: prof. dr hab. A. Zeidler-Janiszewska, prof. dr hab. A. Pawliszyn, dr G.Gajewska, prof. dr hab. T. Szkudlarek, dr hab. Michel. H Kowalewicz. Koncepcja i koordynacja panelu dyskusyjnego: Piotr Kozak, Marek Pokropski

W kwietniu odbędzie się wykład Hansa-Wernera Kroesinger, wybitnego niemieckiego reżysera, poświęcony jego spektaklowi o procesie Eichmanna.
Koordynatorzy projektu „Tektonika Historii: Maks Bochenek, Aleksandra Grzonkowska, Zuzanna Malicka, Roma Piotrowska.

Sponsorzy wystawy i programów towarzyszących:
Austriackie Forum Kultury
Konsulat Generalny Republiki Federalnej Niemiec
Czeskie Centrum
Uniwersytet Gdański
Cezex SA
Klamann Print